Άνοιγμα σχολείων και βιώσιμη μεταφορά μαθητών

Η Οικολογική Δυτική Ελλάδα εκτιμά ότι η σημερινή κατάσταση όσον αφορά την μεταφορά μαθητών, με τις καθυστερήσεις, τις απαράδεκτα μεγάλες αποστάσεις που  διανύουν οι μαθητές, την ταλαιπωρία των γονέων, την ενίσχυση της τάσης εγκατάλειψης του σχολείου χρειάζεται να αλλάξει ριζικά. Δεν αρκεί να βελτιώσουμε το τίμημα για την Περιφέρεια, χρειάζεται να δούμε ξανα το πρόβλημα από μηδενική βάση, αντιστρέφοντας την τάση του κλεισίματος των σχολείων στα χωριά.
Με αφετηρία την παραπάνω θέση προχώρησε στην διατύπωση της πρότασης που ακολουθεί.

Οικολογική Δυτική Ελλάδα

Πάτρα 7 Νοεμβρίου 2013

Προς:

-       Εκτελεστική Επιτροπή Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας

-       Γενική Δ/νση Αναπτυξιακού Προγραμματισμού Δυτικής Ελλάδας

-       Πρόεδρο ΠΕΔ Δυτικής Ελλάδας

ΘΕΜΑ: Άνοιγμα Σχολείων και βιώσιμες μεταφορές μαθητών από τους Δήμους: η μόνη λύση στο οικονομικό  αδιέξοδο και στο μαρασμό της υπαίθρου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ:

Ανεξάρτητα από τις λύσεις που θα δοθούν για την τρέχουσα και την επόμενη χρονιά, η σημερινή κατάσταση με τη μεταφορά μαθητών δεν μπορεί να συνεχιστεί. Η δαπάνη είναι πολύ μεγάλη, η Περιφέρεια θα κινδυνεύει διαρκώς να βρεθεί ασυνεπής με τις υποχρεώσεις της και μεγάλα κοινωνικά προβλήματα βρίσκονται προ των πυλών. Επιπλέον, η περεταίρω κατάργηση Δημοτικών Σχολείων δεν εξυπηρετεί κανένα παιδαγωγικό σκοπό και αντιστρατεύεται τις προσπάθειες στήριξης της ζωής στην ύπαιθρο.

Μοναδική λύση είναι:

-        η επαναλειτουργία ενός αριθμού περιφερειακών σχολικών μονάδων

 σε συνδυασμό με την

-       ανάληψη της μεταφοράς από τους Δήμους με ίδια μέσα (τουλάχιστον για την Πρωτοβάθμια).

-       Η χρηματοδότηση πρέπει να ενταχθεί στις προτεραιότητες της επόμενης προγραμματικής περιόδου και βρίσκεται σαφώς εντός των θεματικών της αξόνων.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ:

Οι καταργήσεις σχολικών μονάδων (με την αναγκαστική καθημερινή μεταφορά των μαθητών σε άλλο σχολείο) ήσαν αρχικά, πριν πολλά χρόνια, μια σωστή κίνηση. Η ενοποίηση μονοθέσιων γειτονικών σχολείων είχε σαφές παιδαγωγικό και οικονομικό όφελος. Ωστόσο, σήμερα, η τάση αυτή έχει φτάσει στα άκρα, κλείνοντας σχολεία ακόμη σε κεφαλοχώρια και οδηγώντας τους μαθητές δεκάδες χιλιόμετρα μακριά, στις πόλεις. Η κατάσταση έφτασε στον παραλογισμό, ειδικά όσον αφορά στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Συγκεκριμένα

:

-       Η δαπάνη για την Αυτοδιοίκηση είναι αβάστακτη. Η πανάκριβη μεταφορά μαθητών (που κοστολογείται με πολύπλοκο μαθηματικό τύπο που συμπεριλαμβάνει τη δυσκολία της διαδρομής, την κλίση κ.λπ.) εξελίσσεται στην υπ’ αριθμό ένα δαπάνη  των Περιφερειών. Είναι βέβαιο ότι αυτή η υποχρέωση της πολιτείας δεν θα μπορεί να εξυπηρετείται για πολύ ακόμη και οι μεταφορείς (οι οποίοι θησαύριζαν παλιότερα από τις μεταφορές) θα μένουν μόνιμα χρεωμένοι. Το αδιέξοδο, με τεράστιες κοινωνικές επιπτώσεις, είναι δεδομένο.

-       Η Εθνική οικονομία χάνει, δεν κερδίζει. Το κλείσιμο των σχολείων κοστίζει, πλέον, περισσότερο από ότι ωφελεί. Το ίδιο το Υπουργείο αναφέρει ότι οι τελευταίες συγχωνεύσεις σχολείων το 2013  εξοικονομούν 228.000 € το χρόνο ενώ οι μεταφορικές ανάγκες που προκύπτουν κοστίζουν 290.000 €! Δηλαδή εξοικονομούμε μισθούς εκπαιδευτικών (δαπάνη που επιστρέφει αυτούσια στην εθνική οικονομία) και πληρώνουμε περισσότερα για μεταφορικά (δαπάνη που σε μεγάλο μέρος κατευθύνονται σε εισαγόμενα καύσιμα και ανταλλακτικά…)

-       Η ύπαιθρος καταδικάζεται. Για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία, τεράστιες περιοχές της υπαίθρου μένουν χωρίς Δημοτικό Σχολείο, την πιο βασική -αυτονόητη μέχρι σήμερα- κοινωνική υποδομή. Αυτό είναι το υπ’ αριθμό ένα αποτρεπτικό στοιχείο για την εγκατάσταση νέων οικογενειών στην ύπαιθρο. Άλλωστε, ακόμη και με δωρεάν μεταφορά, οι περισσότεροι γονείς εγκαταλείπουν τα χωριά μετά το κλείσιμο του σχολείου λόγω των εξοντωτικών καθημερινών διαδρομών – ειδικά για μαθητές Δημοτικού. 

-       Μαζική πρόωρη εγκατάλειψη του Σχολείου βρίσκεται προ των πυλών. Η καθημερινή μεταφορά μαθητών από το σπίτι στη σχολική μονάδα έχει εξελιχθεί σε ένα τόσο δύσκολο εγχείρημα (μεγάλες ορεινές διαδρομές, μεγάλο κόστος) ώστε θα είναι αδύνατο να εξυπηρετηθεί από τους γονείς όταν σταματήσουν ή μειωθούν οι πιστώσεις. Η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου – η μείωση της οποίας αποτελεί βασικό στόχο και υποχρέωση της χώρας για το 2020- θα εκτιναχθεί σε απαράδεκτα για ευρωπαϊκή χώρα επίπεδα.

-       Μειώνεται η σχολική επίδοση. Η καθημερινή περιπέτεια  της μεταφοράς μικρών μαθητών για 15, 20 ή και 30 χιλιόμετρα σε δύσκολες διαδρομές έχει πλέον υπερκεράσει κατά πολύ τα όποια παιδαγωγικά ή κοινωνικά πλεονεκτήματα. Οι μαθητές από τα απομακρυσμένα χωριά βρίσκονται σταθερά σε μειονεκτική θέση τόσο στις σχολικές επιδόσεις όσο και στην ένταξη στη σχολική ζωή.

-       Αυξάνεται ο κοινωνικός αποκλεισμός. Η εκδίωξη νέων οικογενειών μέσω της κατάργησης δομών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, η καταβαράθρωση της σχολικής επίδοσης, η παρεμπόδιση ένταξης στη σχολική ζωή και η δαμόκλειος σπάθη της σχολικής εγκατάλειψης συνθέτουν εξ ορισμού κοινωνικό αποκλεισμό για τους κατοίκους των περιοχών από τις οποίες απομακρύνονται τα Δημοτικά Σχολεία. Αυτή η κατάσταση έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση με ένα θεμελιώδη στρατηγικό στόχο της Ε.Ε. και της χώρας.

-       Τεράστιο περιβαλλοντικό αποτύπωμα και καθημερινό ρίσκο. Το γεγονός ότι χιλιάδες μαθητές πάνε σχολείο με ταξί και διανύουν καθημερινά μέχρι και 30 χιλιόμετρα σε ορεινές διαδρομές έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις πολιτικές για βιώσιμες μεταφορές χαμηλών ρύπων. Επιπλέον, «έχει μπει αρκετό νερό στο κρασί» όσον αφορά σε θέματα ασφάλειας. Τα αυτοκίνητα των επαγγελματιών μεταφορέων είναι σε καλή κατάσταση, αλλά δεν αρκεί αυτό. Για παράδειγμα, πόσα μικρά παιδιά μπορεί να μεταφέρει ένα ταξί αν πρέπει όλα να φορούν ζώνη και να μην κάθονται στο μπροστινό κάθισμα;

Συνοπτικά, η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί δεν είναι αποδεκτή παιδαγωγικά, δεν συμφέρει οικονομικά και αντιστρατεύεται βασικούς εθνικούς στόχους. Όλα ξεκίνησαν –το επαναλαμβάνουμε- από το ορθό μέτρο της ενοποίησης γειτονικών ολιγοθέσιων σχολείων σε μεγαλύτερες μονάδες. Αυτή, όμως, η τάση αμέσως συνδέθηκε με σοβαρά συμφέροντα μεταφορέων, βόλεψε τη διοίκηση, έγινε αποδεκτή από την εθισμένη στις σπατάλες κοινωνία και «έδεσε» με τις σημερινές κυβερνητικές πολιτικές δήθεν εξοικονόμησης πόρων. Έτσι φτάσαμε στα άκρα, σε μια διαμορφωμένη κατάσταση που δεν έχει καμία σχέση με τον αρχικό στόχο.

Πρόκειται για τυπικό παράδειγμα απουσίας οριζόντιου σχεδιασμού, όπου καθετί εξετάζεται αποκομμένο από τα υπόλοιπα. Έτσι, η συγχώνευση των σχολείων και η συνεπακόλουθη μεταφορά μαθητών αντιμετωπίζεται ως εκπαιδευτικό ζήτημα, αγνοώντας τις τρομερές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις, οι οποίες, άλλωστε, επιστρέφουν ως «μπούμερανγκ» και επί του «παιδαγωγικού».

ΠΡΟΤΑΣΗ:

Στη σημερινή οικονομική κρίση δεν μπορεί να συνεχίζει να χρυσοπληρώνεται η μεταφορά μαθητών. Ταυτόχρονα, πρέπει να στηριχθεί η περιφέρεια, ο πρωτογενής τομέας και η απασχόληση, για τα οποία το Δημοτικό Σχολείο αποτελεί υποδομή εκ των ων ουκ άνευ. Η λύση, τουλάχιστον για την Πρωτοβάθμια, πρέπει να στηρίζεται σε δύο άξονες:

1. Να αποτραπούν περεταίρω συγχωνεύσεις – κλείσιμο σχολείων και να σχεδιαστεί το άνοιγμα διθέσιων ή τριθέσιων σχολικών μονάδων, στρατηγικά κατανεμημένων ώστε να καλύπτουν απομακρυσμένες από τα αστικά κέντρα περιοχές. Αυτά τα σχολεία πρέπει να έχουν προνομιακή μεταχείριση όσον αφορά στη στελέχωση με ειδικότητες και σε υλικοτεχνική υποδομή (οι κτηριακές υποδομές υπάρχουν).

2. Να αναλάβουν οι Δήμοι τη μεταφορά με δικά τους σχολικά λεωφορεία όπως στα περισσότερα μέρη του κόσμου.

Ο συνδυασμός των δύο δράσεων μπορεί να φέρει εντυπωσιακή εξοικονόμηση πόρων. Για παράδειγμα, ένα διθέσιο σχολείο (με αναπληρωτές), μαζί με ειδικότητες και λειτουργικά, δεν κοστίζει πάνω από 20.000 € το χρόνο. Η λειτουργία ενός 20θέσιου λεωφορείου του με οδηγό και συνοδό (όπως προβλέπεται από το νόμο) για μια καθημερινή διαδρομή 20 χιλιομέτρων κοστίζει λιγότερο από 100.000 καθ΄ όλη τη χρονιά. Σε μια Περιφερειακή Ενότητα όπως της Αχαΐας, με 1.500.000 € μπορούμε να διατηρήσουμε ανοιχτά 10 διθέσια σχολεία στα ορεινά να λειτουργούμε μέχρι 15 λεωφορεία των Δήμων εκμηδενίζοντας τις υπόλοιπες ανάγκες μεταφοράς για την πρωτοβάθμια και μειώνοντας

Οι υπόλοιπες δαπάνες πρέπει να γίνονται με μειοδοτικό διαγωνισμό και όχι με το σημερινό απαράδεκτο μαθηματικό τύπο που οδηγεί σε εξωφρενική κοστολόγηση. Εναλλακτικά, το έργο της μεταφοράς μπορούν να αναλάβουν κοινωνικές επιχειρήσεις μεταφορέων.

Φυσικά, χρειάζονται πολλά να γίνουν για να εφαρμοστεί αυτή η αλλαγή. Για παράδειγμα, το άνοιγμα σχολικών μονάδων που έχουν κλείσει, όπως και οι αποφάσεις για ειδική στήριξη αυτών, δεν βρίσκονται στην Αυτοδιοίκηση. Απαιτείται ουσιαστική αποκέντρωση ώστε να έρθουν αυτές οι ευθύνες στην Περιφερειακή ή τοπική Αυτοδιοίκηση αλλά και για να μπορεί να γίνει σχεδιασμός που να συνυπολογίζει τα παιδαγωγικά οφέλη, τη βούληση για να στηριχθεί η ζωή στην ύπαιθρο και την ανάγκη να φανούν χειροπιαστά τα συνολικά οφέλη στην Περιφέρεια.

Σε κάθε περίπτωση, η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση μπορεί με σταθερότητα να υποστηρίζει την επαναλειτουργία ενός αριθμού περιφερειακών Δημοτικών Σχολείων. Η τελική πρόταση μπορεί να γίνει σε συνεννόηση με τους Διευθυντές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης της κάθε Περιφερειακής Ενότητας.

Πρέπει επίσης, η μεταφορά μαθητών να επιστρέψει στις υποχρεώσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και να μην είναι υποχρέωση της Περιφέρειας. Ακόμη, όμως, κι αν δεν συμβεί άμεσα αυτό (το οποίο πρέπει να αποτελεί βασικό μας αίτημα), τίποτα δεν εμποδίζει το σχεδιασμό από την Περιφέρεια ο οποίος πρέπει να καταρτισθεί ανά Δήμο.

Τέλος, επιβάλλεται να υπάρξει ουσιαστική ρήξη με τα μεγάλα συμφέροντα των μεταφορέων. Οι μεταφορείς, ωστόσο, θα πρέπει να καταλάβουν ότι δεν υπάρχει περίπτωση να συνεχιστούν οι σημερινές δαπάνες. Οφείλουν να αντιπροτείνουν ένα βιώσιμο και οικονομικό μοντέλο μεταφορών – πάντα σχεδιασμένο ανά Δήμο.

   Συνεπώς, ακόμη, όμως, και χωρίς τις προϋποθέσεις που αναφέραμε παραπάνω, μπορεί να γίνει ένα ουσιαστικό βήμα αυτή τη στιγμή:

-       Οι δαπάνες μεταφοράς των μαθητών, όπως και το κόστος των υποδομών (αγορά δημοτικών λεωφορείων), μπορούν να ενταχθούν ως δράση την επόμενη προγραμματική περίοδο αφού αφορούν σε κεντρικούς στόχους όπως η εκπαίδευση, η άρση του αποκλεισμού, οι βιώσιμες μεταφορές.

-       H πρόταση μπορεί να ενταχθεί στο σχεδιασμό κάθε Δημοτικής Αρχής. Μπορεί, επίσης, να προβλεφθεί από την Περιφέρεια, κατανεμημένη ανά Δήμο.

Το λιγότερο που αναμένουμε, είναι να περιληφθεί τέτοια δαπάνη στο σχεδιασμό κατεύθυνσης πόρων για την Επόμενη Προγραμματική Περίοδο. Οι Δήμοι της Περιφέρειας ή η Περιφέρεια κεντρικά θα πρέπει να προβούν σε κατάλληλες προτάσεις.

Αναμένοντας για την απόκρισή σας και παραμένοντας στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε διευκρίνιση:

Για την Οικολογική Δυτική Ελλάδα

Κώστας Παπακωνσταντίνου

Περιφερειακός Σύμβουλος, Γραμματέας Περιφερειακού Συμβουλίου