Αναλυτικά η θέση της ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ για το Περιφερειακό Σχέδιο για τους ΡΟΜΑ

 Οικολογική Δυτική Ελλάδα

Πάτρα 12 Ιουλίου 2013

Περιφερειακό Επιχειρησιακό Σχέδιο για τους Ρομά.

Με αφορμή τη συζήτηση του Περ. Επιχειρησιακού σχεδίου για τους Ρομά που αφορά  τη Δυτική Ελλάδα καταθέτουμε αναλυτικά την τοποθέτησή μας για το σοβαρό αυτό θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κοινωνικής συνοχής.

Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας μαζί με τις Περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης και της Θεσσαλίας επιλέχθηκαν να σχεδιάσουν Περιφερειακά Επιχειρησιακά Σχέδια ως πιλότο για την επόμενη Προγραμματική Περίοδο.

Ως γνωστόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση για την επόμενη προγραμματική περίοδο 2014-2020 θέτει ως οριζόντια πολιτική την κοινωνική ένταξη των ΡΟΜΑ στους τομείς:

-          Εκπαίδευση

-          Απασχόληση

-          Υγειονομική περίθαλψη

-          Στέγαση και ουσιώδεις υπηρεσίες

Η Ελλάδα έχει αναλάβει τη δέσμευση απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση της στήριξης των ευπαθών ομάδων, κάτι που αποτελεί και αιρεσιμότητα για την επόμενη προγραμματική περίοδο.

Έτσι, το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Σχέδιο για την Κοινωνική Ένταξη των ΡΟΜΑ της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας ήρθε για έγκριση στο Περιφερειακό Συμβούλιο περιλαμβάνοντας ως προτεινόμενες δράσεις (όπως τις αντιγράφουμε από το σχέδιο):

ΣΤΕΓΑΣΗ

Διαμόρφωση χώρων στους οικισμούς και οριοθέτηση για την τοποθέτηση προκάτ οικιών.

Δημιουργία η βελτίωση του δικτύου υποδομών (ηλεκτροδότηση, ύδρευση, αποχέτευση, κοινόχρηστοι χώροι).

Μελέτες για την αδειοδότηση, χωροθέτηση και εγκατάσταση μόνιμων οικισμών.

Επιδότηση κατοικίας μέσα από οργανωμένο πρόγραμμα συλλογικής δόμησης, καθώς η πολιτική των δανείων σε πολλές περιπτώσεις δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Προσχολική εκπαίδευση/προένταξη.

Σχολικές υποδομές.

Εντατικά τμήματα εκπαίδευσης.

Ίδρυση Πρότυπου/Πειραματικού δημοτικού σχολείου πιλοτικά στην Πάτρα με τη συνεργασία ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος.

Προγράμματα ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης για τη μείωση της μαθητικής διαρροής.

Προγράμματα εξασφάλισης σίτισης -ένδυσης  και ενημέρωσης για θέματα υγιεινής και καθαριότητας στους τσιγγανοπαίδες.

Ανάπτυξη ειδικών δεξιοτήτων σε δραστηριότητες εκτός σχολείου.

Προγράμματα ένταξης στην εκπαίδευση.

Κίνητρα για φοίτηση - υποτροφίες μαθητών.

Στοχευμένα προγράμματα εκμάθησης ελληνικής γλωσσάς  για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού στον ενήλικο πληθυσμό.

ΥΓΕΙΑ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.

Ατομική υγιεινή, στοματική υγιεινή γυναικολογικός έλεγχος.

Προγράμματα πρόληψης , αντιμετώπισης ψυχικών παθήσεων.

Προγράμματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, οικογενειακού προγραμματισμού, αντισύλληψης.

Ενδυνάμωση και Επέκταση ρόλου ΙΑΚ.

«Οικογενειακός γιατρός» ανά οικισμό.

Προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης εξαρτήσεων από ψυχοτρόπες ουσίες.

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών για απασχόληση Ρομά.

Δράσεις προώθησης στην απασχόλησης με ποσοστιαία συμμέτοχη Ρoμά.

Προγράμματα κατάρτισης και εξειδίκευσης με υποχρεωτική πρόσληψη τμήματος των καταρτιζόμενων.

Ανάπτυξη κοινωνικής οικονομίας/ τόνωση της τοπικής οικονομίας/δημιουργία συνεταιρισμών.

Διεύρυνση δραστηριοτήτων ανάπτυξη τοπικών δικτύων προώθησης προϊόντων.

ΟΡΙΖΟΝΤΙΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

Προγράμματα ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης για θέματα:

παιδικής εργασίας,

ενδοοικογενειακής βίας,

πολιτικά δικαιώματα και υποχρεώσεις,

δικαιώματα του παιδιού,

Το σχέδιο παρουσιάστηκε για κάθε μία από τις τρεις Περιφερειακές Ενότητες (Αχαΐας, Ηλεία, Αιτωλοακαρνανία) και χωρισμένο ανά Δήμο ή Δημοτικό Διαμέρισμα  όπου υπάρχουν οικισμοί Ρομά. Περιλαμβάνει πολλές δεκάδες έργα ή παρεμβάσεις σε κάθε έναν από τις παραπάνω δράσεις, προϋπολογισμού μερικών δεκάδων εκατομμυρίων. Ο προϋπολογισμός είναι χωρισμένος σε δράσεις που μπορούν να υλοποιηθούν κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο (δηλαδή από το ΕΣΠΑ, μέχρι το 2015 ) και σε αυτές που σχεδιάζονται για την περίοδο 2014 – 2020. Το σύνολο δεν παρουσιάστηκε. Ενδεικτικά, από αθροίσεις που κάναμε στους πίνακες που μας δόθηκαν, τα ποσά αυτά είναι για το Δήμο της Πάτρας πάνω από 14 εκ. €, για Μεσολόγγι σχεδόν 13 εκ. €, Ναύπακτο σχεδόν 5,5 ε. € και Πύργο πάνω από 11 εκ. €. Αρκετά από αυτά (σε ποσοστό από 25 έως 45%) αφορούν στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο.

Πρέπει εδώ να το τονίσουμε με έμφαση ότι όλα αυτά είναι «ασκήσεις επί χάρτου» διότι ελάχιστα θα μπορέσουν να γίνουν πραγματικά. Για παράδειγμα, από όλα εκείνα που αναφέρονται για το τρέχον ΕΣΠΑ, διαθέσιμα είναι μόλις 3 με 4 εκ. € (ένα από το ΕΤΠΑ και περίπου 3,3, από το Υπ. Εργασίας) και αφορούν κυρίως σε θέματα απασχόλησης. Αλλά κι αυτά, δεν είναι καθόλου βέβαιο πώς θα υλοποιηθούν – όταν αναφέρθηκε η πιθανή επιλογή της γνωστής «πεπατημένης» μέσω των ΜΚΟ, ξεσηκώθηκε «θύελλα» αντιδράσεων.

Μια πρώτη γενική εκτίμηση είναι ότι σε αυτό το σχέδιο, όπως και στα άλλα δύο που ετοιμάζονται αλλά και σε όλα τα υπόλοιπα, πρέπει να εστιάσουμε στο σχεδιασμό για την επόμενη προγραμματική περίοδο, για δράσεις που θα έχουν σχεδιαστεί και ιεραρχηθεί σωστά κι ας ξεκινήσουν αυτές σε 2, 3 ή και παραπάνω χρόνια από τώρα. Για την τρέχουσα περίοδο, όπου κριτήριο δεν είναι μόνο το τι «πρέπει» αλλά και το τι «μπορούμε και προλαβαίνουμε» θα πρέπει να μελετηθεί ένα βραχυπρόθεσμο σχέδιο παρεμβάσεων και να μη δημιουργείται μπέρδεμα με το δήθεν σχέδιο που ξεκινά από τώρα μέχρι το 2020.

Στην τοποθέτησή μας, θίξαμε τα παρακάτω ζητήματα:

Μολονότι δεν συμμετείχαμε στο σχεδιασμό για κάτι στο οποίο είχαμε πολλά να πούμε, χαιρόμαστε που προχωρούμε στο Επιχειρησιακό Σχέδιο με προετοιμασία από τις υπηρεσίες της Περιφέρειας. Στο λίγο χρόνο που είχαμε διαθέσιμο, εξετάσαμε τους άξονες δράσεων του Σχεδίου αλλά και τις συγκεκριμένες παρεμβάσεις που φαίνονται στους πίνακες. Θεωρούμε ότι σχεδιασμός μπορεί να λέγεται μόνο ότι προετοιμάζουμε για την επόμενη προγραμματική περίοδο και σε αυτόν μπορούμε να κάνουμε τροποποιήσεις στο μέλλον. Άρα δεν στεκόμαστε σε λεπτομέρειες αυτή τη στιγμή. Έτσι, παρά τις πολλές επί μέρους απορίες, θα ψηφίσουμε το σχέδιο «επί της αρχής», με κάποιες σοβαρές επισημάνσεις, προκειμένου να στηρίξουμε με τη στάση μας κάθε καλόπιστη προσπάθεια σε αυτή την κατεύθυνση και για να διαχωρίσουμε τη θέση μας από εκείνους που στηρίζουν τον κοινωνικό αποκλεισμό.

 Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσουμε για τους λόγους για τους οποίους η ένταξη όλων των κοινωνικών ομάδων είναι σημαντική. Αυτά τα ζητήματα βρίσκονται στον πυρήνα της οικολογικής οπτικής. Να σημειώσουμε, μόνο, ότι πολλές από τις δράσεις που χρειάζονται οι «ευπαθείς» ομάδες είναι δράσεις που πιθανά θα τις χρειαστούμε και ευρύτερα. Για παράδειγμα, σε τεράστιες περιοχές του πλανήτη, η σίτιση στα σχολεία είναι το πιο σημαντικό μέτρο κατά της εγκατάλειψης του σχολείου και του αναλφαβητισμού και, κατ’ επέκταση, υπέρ της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης, της χειραφέτησης των γυναικών, της πρόσβασης στην εργασία κ.λπ. Ας δούμε, λοιπόν, με ενδιαφέρον κάθε τέτοια πρόταση.

Ένα τέτοιο σχέδιο, το οποίο εκτός από το να σχεδιάζει νέες καταστάσεις, τακτοποιεί και εκκρεμότητες από το παρελθόν,  διατρέχει τριών ειδών κινδύνους:

-      Να περιθωριοποιήσει ακόμη περισσότερο την κοινωνική ομάδα στην οποία απευθύνεται, έστω και σε «γκέτο πολυτελείας».

-      Να νομιμοποιήσει με άδικο και πρόχειρο τρόπο παράνομες μέχρι τώρα καταστάσεις, κυρίως όσον αφορά σε οικισμούς εκτός σχεδίου ή μέσα σε προστατευόμενες περιοχές (π.χ. Μεσολόγγι) εγείροντας κοινωνικές αντιδράσεις εναντίον των Ρομά.

-      Να δώσει αφορμή για κατασπατάληση πόρων από εκμεταλλευτές, διάφορους «επαγγελματίες» αλλά και λόγω ασυνέπειας των επωφελούμενων

Για να τα αποφύγουμε αυτά, πρέπει να εφαρμόσουμε τρεις βασικές αρχές, ο οποίες πρέπει να ισχύουν πάντα – αλλά σε αυτή την περίπτωση πρέπει να τις ακολουθήσουμε με «θρησκευτικό»» δογματισμό: Να εξασφαλιστεί απόλυτη διαφάνεια και τήρηση της νομιμότητας σε κάθε δράση, να γίνεται στενή παρακολούθηση της εξέλιξης των δράσεων και τήρησης των δεσμεύσεων τόσο από εκείνους που υλοποιούν τις δράσεις όσο και από τους επωφελούμενους και, τέλος, να γίνει και να τηρηθεί αυστηρή ιεράρχηση προτεραιοτήτων διότι είναι βέβαιο ότι οι περισσότερες από τις δράσεις που περιλαμβάνονται στο σχέδιο δεν θα γίνουν – άρα, ας γίνουν οι πιο αναγκαίες.

Με αυτά ως δεδομένα – όπως και το ότι θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθούμε στενά το σχέδιο – έχουμε και μερικές επί μέρους επισημάνσεις:

-          Πρώτο και βασικότερο είναι ότι, όσον αφορά στις δράσεις για την εκπαίδευση, πρέπει να αποφύγουμε τη δημιουργία «σχολείων-γκέτο» εκπαιδευτικού διαχωρισμού. Διαφωνούμε με την ίδρυση Πρότυπου/Πειραματικού δημοτικού σχολείου πιλοτικά στην Πάτρα αλλά και με κάθε άλλη προοπτική δημιουργίας σχολείων που συγκεντρώνονται αποκλειστικά παιδιά από μία κοινωνική ομάδα.

-      Πρέπει να συμφωνήσουμε στις προτεραιότητες που θα υπάρξουν. Για παράδειγμα, η εξασφάλιση τρεχούμενου νερού και αποχέτευσης και πρόσβασης στις υπηρεσίες κοινής ωφελείας θα πρέπει να προηγηθεί των υπόλοιπων τεχνικών έργων. Πρώτα θα πρέπει αν εξασφαλιστούν τα στοιχειώδη και μετά, αν περισσεύσουν, να αρχίσουν οι εργολάβοι τους δρόμους και τις ασφαλτοστρώσεις στο όνομα της κοινωνικής ένταξης …

-      Οι στόχοι του Σχεδίου θα επιτευχθούν καλύτερα αν συνδυαστούν και με άλλες πολιτικές σε τομείς όπου οι Ρομά έχουν ενεργό ρόλο. Για παράδειγμα, οι Ρομά έχουν έμπρακτα προωθήσει σημαντικά τις δράσεις διαχείρισης των απορριμμάτων σε ανακύκλωση, διαχωρισμό και επαναχρησιμοποίηση υλικών, οι οποίες αποτελούν πλέον απόλυτη προτεραιότητα για το σύνολο της Περιφέρειας και πρέπει να γενικευτούν. Αντίστοιχα, και όσον αφορά στον πολιτισμό, σε αρκετές περιπτώσεις οι Ρομά αποτελούν τους καλύτερους «διατηρητές» στοιχείων της παράδοσης (π.χ. πανηγύρι του Αη Σιμιού στο Μεσολόγγι, το «μουσικό κεφάλαιο» της Γαστούνης, παραδοσιακά επαγγέλματα κ.λπ.). Ανάλογες ευκαιρίες υπάρχουν σε πολλούς τομείς και θα αποτελούσαν, ενδεχομένως, καλύτερες επιλογές ένταξης από ότι οι επιλεκτικές δράσεις που ενέχουν πάντα τον κίνδυνο «γκετοποίησης».

Κώστας Παπακωνσταντίνου

Περιφερειακός Σύμβουλος, Γραμματέας Περιφερειακού Συμβουλίου