ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ: Επενδύσεις, περιβάλλον, δημόσιος διάλογος

Επενδύσεις, περιβάλλον, δημόσιος διάλογος

Η περίπτωση της Μονάδας Οργανικών Λιπασμάτων

Του Γιώργου Κανέλλη*

Αν κάποιος που μελετά το είδος των εμποδίων και το Γολγοθά που πρέπει να υποστεί κάθε επίδοξος επενδυτής, στη χώρα μας, παρευρισκόταν ως παρατηρητής στην συνεδρίαση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας της 24^ης Ιουλίου, θα αντλούσε πλούσιο υλικό όσο και πικρά συμπεράσματα.

Πράγματι, η συζήτηση του τελευταίου θέματος ««Μονάδα παραγωγής οργανικών λιπασμάτων και φυτοχωμάτων από γαιοσκώληκες & βιομάζα» στη θέση «ΣΚΥΛΟΥΖΑ» Τ.Κ. Λεοντίου, Δ. Ερυμάνθου, Π.Ε. Αχαΐας», ήταν ένα χαρακτηριστικό δείγμα του πως το ορατό έλλειμμα συγκεκριμένης ενημέρωσης, σε συνδυασμό με φόβους, καχυποψία, βιαστικά συμπεράσματα και παρεξηγήσεις καθώς και με υπαρκτά σφάλματα του παρελθόντος, μπορεί να οδηγήσει στην σοβαρή δυσχέρανση ή και πιθανή απόρριψη επενδύσεων, που κανονικά θα έπρεπε να είναι αντικείμενο πολιτικών προσέλκυσης.

Μια στοιχειωμένη επένδυση

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.

Το 2009, επί Νομαρχιακής αυτοδιοίκησης είχε επιχειρηθεί η εγκατάσταση στην θέση «Σκύλουζα» ή «Σάπια βρύση» της ευρύτερης περιοχής της Κοινότητας τότε Λεοντίου, σήμερα του Δήμου Ερυμάνθου, η εγκατάσταση μιας ιδιωτικής Μονάδας αερόβιας επεξεργασίας της λυματολάσπης του Βιολογικού Καθαρισμού του Δήμου Πατρέων με σκοπό την κομποστοποίησή της και την παραγωγή εδαφοβελτιωτικού.

Η περιοχή αυτή είναι αγροδασική, μακριά (το λιγότερο 4 χιλιόμετρα) από κάθε οικισμό της περιοχής, ώστε να μην τίθεται πραγματικό πρόβλημα όχλησης από πιθανές οσμές και φαινόταν ότι έχει τα κατάλληλα χαρακτηριστικά για να υποδεχθεί αυτή την παραγωγική δραστηριότητα.

Πλην όμως και μόνο με το άκουσμα ότι εκεί θα μεταφερθεί «λυματολάσπη» άλλου Δήμου ξέσπασαν αντιδράσεις, κινητοποιήθηκαν τοπικιστικά αντανακλαστικά, χρησιμοποιήθηκαν υψηλοί τόνοι σαν να επρόκειτο για επικίνδυνα απόβλητα, και σε συνδυασμό με κάποιες αστοχίες του επενδυτή οδήγησαν στην ανάκληση της άδειας και την εγκατάλειψη των όποιων εγκαταστάσεων είχαν γίνει, καθώς και μιας ποσότητας λίγων τόνων λυματολάσπης, που με τον καιρό κομποστοποιήθηκε (έγινε χώμα) με φυσικό τρόπο.

Νέα επενδυτική πρόταση, αντιδράσεις από τα παλιά

Πέντε χρόνια μετά, άλλη εταιρία ενοικιάζει το εγκαταλελειμμένο χώρο με στόχο, όπως περιγράφει στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που υπέβαλε, την επεξεργασία διαφόρων ειδών αποβλήτων του πρωτογενούς τομέα, όπως «υποπροϊόντα επεξεργασίας, τροφίμων από διάφορες βιομηχανίες και μονάδες επεξεργασίας τροφίμων όπως και υποπροϊόντα γεωργοκτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων ήτοι υποπροϊόντα ζωικής ή και φυτικής προέλευσης αλλά και ιλύ από βιολογικούς καθαρισμούς πόλεων», προς παραγωγή χρήσιμων προϊόντων όπως ζωοτροφές και εδαφοβελτιωτικό (λίπασμα). Η μέθοδος κομποστοποίησης προβλέπει την χρήση γαιοσκωλήκων σε στεγανό (τσιμέντο κάτω και στα πλαϊνά) χώρο, ότι δηλαδή γίνεται και στο κάθε χωράφι όπου αποθέτουμε κοπριά.

Στον κατάλογο των πιθανών πρώτων υλών περιλαμβανόταν και η χρήση, σε μικρές ποσότητες,, ιλύος βιολογικών καθαρισμών.

Στις αρχές Ιουνίου, το Δημοτικό Συμβούλιο Ερυμάνθου, εκδίδει αρνητική γνωμοδότηση για την Μονάδα, επικεντρώνοντας στη λυματολάσπη και επικαλούμενο αόριστα κινδύνους για το περιβάλλον.

Από την άλλη όμως, η διεύθυνση Υδάτων της περιφέρειας, έδωσε την έγκρισή της για την επένδυση, εκτιμώντας ότι δεν εγκυμονεί κινδύνους για τα υπόγεια νερά της περιοχής.

Η Επιτροπή Περιβάλλοντος προτείνει λύσεις και διάλογο

Και φτάνουμε στην πρόσφατη συνεδρίαση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Περιφέρειας, όπου ο μεν Δήμαρχος Ερυμάνθου κ. Καρπής ανέπτυξε σε μη αρμόζοντες υψηλούς τόνους μια απόλυτη και a priori απορριπτική τοποθέτηση για την Μονάδα, ορισμένοι δε από τους πολίτες που παρευρίσκονταν διατάραξαν τη συνεδρίαση, διακόπτοντας συστηματικά τοποθετήσεις περιφερειακών συμβούλων.

Εκτιμώντας ότι σε αυτό το κλίμα και με αυτού τους τόνους, οποιαδήποτε γνωμοδότησή της (γιατί η τελική απόφαση ανήκει στον Γ.Γ. Αποκεντρωμένης διοίκησης) δεν θα ήταν, όπως οφείλει να είναι πάντα, παρμένη με ανεπηρέαστη συνείδηση και επιστημονικά στοιχεία, αλλά και εκτιμώντας ότι η αναγκαία κοινωνική συναίνεση που φαίνεται να μην υπάρχει, μπορεί και πρέπει με σοβαρό διάλογο να οικοδομηθεί, προχώρησε σε δύο κινήσεις:

Πρώτον, αποδέχτηκε, την περιεχόμενη στην γραπτή εισήγηση των υπηρεσιακών παραγόντων πρόταση για αποκλεισμό της ιλύος βιολογικών καθαρισμών από τις προς επεξεργασία πρώτες ύλες, κάτι που ρητά δήλωσε ότι αποδέχεται και ο παρών στην συνεδρίαση εκπρόσωπος της εταιρίας.

Δεύτερον, ανέβαλε την συζήτηση με ρητό στόχο να δοθεί χρόνος για ουσιαστικό διάλογο Δήμου και συλλόγων της περιοχής αφενός και των επενδυτών αφετέρου, προκειμένου να αρθούν παρανοήσεις, να εκτιμηθεί η σημασία της σοβαρής αλλαγής που συνεπάγεται η επιβολή του παραπάνω όρου και να συζητηθούν με συγκεκριμένο τρόπο και ήρεμους τόνους ο χαρακτήρας της επένδυσης αλλά και τα οφέλη για τον ίδιο τον (αγροκτηνοτροφικού χαρακτήρα) Δήμο Ερυμάνθου.

Αξίζει να σημειώσουμε εδώ δύο τέτοια πιθανά οφέλη: Αφενός τη δυνατότητα νόμιμης, με αντίτιμο και πιστοποιημένης παραλαβής κτηνοτροφικών κυρίως αποβλήτων από την Μονάδα, εφόσον λειτουργήσει, προς μεγάλη διευκόλυνση των ντόπιων κτηνοτρόφων και σαφές όφελος για τα υπόγεια νερά, και αφετέρου την δημιουργία θέσεων εργασίας. Για 150 θέσεις μίλησε ο εκπρόσωπος της εταιρίας, ακόμη και 30, το ένα πέμπτο, αν υλοποιηθούν το όφελος δεν θα είναι καθόλου ευκαταφρόνητο.

Παραταύτα, ας μη δαιμονοποιούμε τη λυματολάσπη

Όμως, πέραν του θέματος της συγκεκριμένης Μονάδας και για να μη δημιουργούνται εσφαλμένες εντυπώσεις, επιβάλλεται να ξεκαθαρίσουμε ότι η αποδοχή του όρου για αποκλεισμό της λάσπης βιολογικών καθαρισμών από τις πρώτες ύλες δεν έγινε διότι το υλικό αυτό είναι πράγματι ακατάλληλο, αλλά προκειμένου να γίνουν σεβαστές οι έστω υπερβολικές ανησυχίες συλλόγων και κατοίκων και να ανοίξει ο δρόμος για διάλογο.

Αντιθέτως, μονάδα για την επεξεργασία της λυματολάσπης των πόλεών μας (και του δήμου Ερυμάνθου, όταν αποκτήσει βιολογικό καθαρισμό), μια μονάδα ανακύκλωσης στην ουσία της, πρέπει και για λόγους συμμόρφωσης με την ευρωπαϊκή νομοθεσία περί διαχείρισης αποβλήτων, να δρομολογηθεί και να λειτουργήσει σε κάθε περιφερειακή μας ενότητα, χωρίς άλλη απώλεια χρόνου. Από το 2025, σύμφωνα με πρόσφατα εγκριθείσα από την Κομισιόν πρόταση αναθεώρησης της πολιτικής αποβλήτων, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα απαγορεύεται εντελώς η ταφή ανακυκλώσιμων ή κομποστοποιήσιμων υλικών (βλ. σύνδεσμο 1)

Ήδη η παρόμοιου αντικειμένου επιχείρηση Σιδηρόπουλου στην Αιγιάλεια παραλαμβάνει από φέτος, και πολύ σωστά, και λυματολάσπη για κομποστοποίηση. Η λάσπη από τους βιολογικούς καθαρισμούς όχι μόνο δεν είναι βλαπτικό για το περιβάλλον απόβλητο, αλλά υπάρχει ευρωπαϊκή οδηγία, που από το 1991 έχει ενταχθεί με Κοινή Υπουργική Απόφαση (2) και στη νομοθεσία μας, που προβλέπει όχι μόνο την κομποστοποίησή της, μετά από ανάλυση των χαρακτηριστικών της αλλά και το κατευθείαν άπλωμά της σε χωράφια. Κάτι που πρέπει να πούμε ότι, επιτέλους, αρχίζει να γίνεται με πολύ καλά αποτελέσματα σε βαμβακοχώραφα της Θεσσαλίας (3).

Στην Αγγλία και Γερμανία η κατευθείαν εφαρμογή της σε χωράφια, φυσικά μετά από ανάλυση δείγματος, έχει φτάσει ακόμη και το 70% των παραγομένων ποσοτήτων (4)

Τι άραγε συμβαίνει; Τα σοβαρά αυτά κράτη δεν φοβούνται για υπόγεια νερά τους;

Αντιθέτως, να τι κάνουμε εμείς:

Ο Δήμος Πατρέων αναγκάζεται, λόγω του κλίματος δαιμονοποίησής της, να στέλνει τη λυματολάσπη του, άριστων χαρακτηριστικών, σύμφωνα με αναλύσεις γερμανικού εργαστηρίου, με μεγάλο και άσκοπο οικονομικό και οικολογικό κόστος σε Μονάδα της Μακεδονίας (!), όπου και τους πληρώνουμε για να την πάρουν και πουλάνε το κομποστ, έχοντας διπλό όφελος.

Συμπερασματικά:

- Όσον αφορά τη εν λόγω Μονάδα οργανικών λιπασμάτων και φυτοχωμάτων, πρέπει άμεσα να αξιοποιηθεί από όλες τις πλευρές η ευκαιρία ενός συγκεκριμένου και καλόπιστου διαλόγου, με δεδομένη τη δέσμευση των επενδυτών για αποκλεισμό της λυματολάσπης βιολογικών καθαρισμών από τις πρώτες ύλες της. Να απαιτηθεί ακόμη η δέσμευση από τον επενδυτή ότι θα δεχθεί, πέραν των υπηρεσιακών ελέγχων, και Επιτροπή Κοινωνικού Ελέγχου για την τήρηση των όρων, στην οποία ο γράφων ευχαρίστως θα μετείχε. Επίσης προτίμηση των ντόπιων στις προσλήψεις.

- Όσον αφορά το γενικότερο πρόβλημα του τι κάνουμε την λυματολάσπη των βιολογικών καθαρισμών, επίσης διάλογος και άμεσες πρωτοβουλίες για την κομποστοποίησή της ή και την κατευθείαν (μετά από ανάλυση) διάθεσή της σε χωράφια ως λίπασμα.

- Όσον αφορά –και αυτό είναι το κυριότερο- του πως συζητάμε δημόσια το μέγα θέμα της διαχείρισης και ακόμη περισσότερο της αξιοποίησης των κάθε είδους αποβλήτων μας, ο μόνος δρόμος προς την Ευρώπη είναι ο ήρεμος διάλογος, η αποφυγή πεισματικών στάσεων και δαιμονοποιήσεων φυσικών υλικών και διαδικασιών όπως η κομποστοποίηση, η αντιμετώπιση των δημοτικών και αγροκτηνοτροφικών αποβλήτων όχι ως προβλήματος που πρέπει να ξεφορτωθούμε «κάπου αλλού», αλλά ως πρώτων υλών για παραγωγή χρήσιμων προϊόντων. Σκαστό θετικό παράδειγμα: η μονάδα στα Καλάβρυτα που από τυρόγαλα (απόβλητο επιβλαβέστατο αν ριχτεί σε ποτάμια ) φτιάχνει χρήσιμα πωλούμενα προϊόντα.

Διάλογος με στοιχεία, εξαντλητικός αλλά καλόπιστος, με ορθολογικά επιχειρήματα και όχι αόριστες εικασίες, θάρρος γνώμης εκ μέρους των εκλεγμένων να πείσουν για το ορθό έστω και αν δεν είναι αρχικά δημοφιλές, τακτικοί και όχι αποσπασματικοί έλεγχοι των αδειοδοτικών όρων είναι ο δρόμος που μας οδηγεί στην Ευρώπη όπου ανήκουμε και θέλουμε να παραμείνουμε.

Ο δρόμος των αστήρικτων εικασιών για κινδύνους, των υπερβολών, των δαιμονοποιήσεων απλών φυσικών διαδικασιών και των φωνασκιών μάλλον προς ανατολίτικους δρόμους μας οδηγεί.

Χρήσιμοι σύνδεσμοι:

1. Νέα πρόταση – ευρωπαϊκή πολιτική για τα απόβλητα http://ec.europa.eu/environment/waste/target_review.htm