Πώς να δυσφημίσoυμε τις ΑΠΕ και τις Πράσινες πρωτοβουλίες: Εικονογραφημένος Οδηγός

 Πώς, από ωραίες Ενεργειακές Κοινότητες, φτάσαμε σε προβληματική ΜΕΓΑ-επένδυση 

Βήμα 1(α). Η καλή ιδέα. Οι Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων, οι οποίοι λειτουργούν υπό το δυσβάσταχτο κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας (κυρίως για λειτουργία αντλιοστασίων), δημιουργούν Ενεργειακές Κοινότητες με φωτοβολταϊκά πάρκα ώστε να γίνουν παραγωγοί και καταναλωτές δικής τους πράσινης ενέργειας και, ταυτόχρονα, να έχουν έσοδα και να απαλλαγούν από τα χρέη. Σύμφωνοι. Αφήνουμε στην άκρη τα άλλα αναγκαία μέτρα για εξοικονόμηση νερού και μεθόδους καλλιέργειας και προχωρούμε.

Βήμα 1(β). Η καλή ιδέα διευρύνεται με συμμετοχή Δήμων, Επιχειρήσεων Ύδρευσης και μικρότερων δημόσιων οργανισμών. Παρά τις εύλογες απορίες για το ποιοι συμμετέχουν και ποιοι όχι, προχωρούμε. Ας πετύχει αυτό και οι υπόλοιποι θα ακολουθήσουν.   

Βήμα 2. Επιλογή πρώτη (η ιδανική). Οι σχεδόν 60 εταίροι σχηματίζουν έναν λογικό αριθμό ενεργειακών κοινοτήτων με βάση την γεωγραφική τους διασπορά ώστε να τηρείται η ουσία αυτής της πράσινης πρωτοβουλίας που είναι, εκτός από την προώθηση των ΑΠΕ, η ενεργειακή δημοκρατία, η αυτονομία, η αποκέντρωση και, τελικά, η ευθύνη για την ορθή παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας. Πράγματι προτείνονται επτά Ενεργειακές Κοινότητες, αλλά αυτό που τελικά  βλέπουμε δεν είναι τα clusters που περιμέναμε.

Βήμα 2. Τελική επιλογή. Μολονότι "στα χαρτιά" φαίνονται ως επτά ενεργειακές κοινότητες, στην πραγματικότητα αποκαλύπτεται ότι πρόκειται για μία ενιαία επένδυση, σε ένα μεγάλο, ενιαίο φωτοβολταϊκό Πάρκο 1.300 στρεμμάτων. Όσο κι αν θέλουμε μια τέτοια επένδυση, σίγουρα, δεν πρόκειται για "κοινότητα". Οι "60 εταίροι" είναι πλέον "μέτοχοι" σε μια ΜΕΓΑ-επένδυση. Αναπόφευκτα προκύπτει το κρίσιμο το ζήτημα της χωροθέτησης. Πού θα βρεθούν ενιαία 1,3 τετραγωνικά χιλιόμετρα για να τοποθετηθούν ηλιακά panels;

Εδώ ας κάνουμε μια παραδοχή προκειμένου να πάμε παρακάτω: 

- Ας παραβλέψουμε την "καραμπινάτη" κατάτμηση (άρα παρανομία), η οποία εμφανίζει ένα μεγάλο έργο ως πολλά μικρά, εκμεταλλευόμενη την ευνοϊκή νομοθεσία... 

- Ας παραβλέψουμε την διαστρέβλωση της ιδέας των ενεργειακών κοινοτήτων, αφού πλέον δεν μιλάμε για κοινότητες, δεν θα υπάρχει ούτε τοπική επιχειρηματικότητα, ούτε ενεργειακή δημοκρατία, ούτε αυτονομία, ούτε αποκέντρωση, ούτε διαφάνεια. Ο δε εικονικός συμψηφισμός (δηλαδή ακόμη και όταν οι εταίροι δεν καταναλώνουν την ίδια ενέργεια που παράγουν, να συμψηφίζεται η κατανάλωσή τους με την παραγόμενη ενέργεια από τον ενεργειακό συνεταιρισμό τους) έχει νόημα μόνο εντός «λογικών» γεωγραφικών ορίων - αλλιώς  καταλήγει σε ένα άτυπο "εμπόριο ρύπων", όπου σπάταλοι εταίροι θα  "πατσίζουν" παράγοντας "πράσινη" ενέργεια κάπου αλλού (συχνά, χωρίς να έχουν ιδέα πού και πώς). 

- Ας παραβλέψουμε την εμφανή προοπτική  η όλη επένδυση να περιέλθει στα χέρια ενός μεγάλου επενδυτή - αυτό προκύψει ως φυσιολογική επιλογή αφού πλέον μιλάμε για κλίμακα εντελώς μη-διαχειρίσιμη από τους ΤΟΕΒ...

- Ας δούμε την καλή πλευρά των Μεγάλων Επενδύσεων. Π.χ., ότι οι σημειακές επιπτώσεις μιας μεγάλης επένδυσης είναι προτιμότερες από την διασπορά πολλών μικρών, ενώ η ανάπτυξη πράσινης ενέργειας απαιτεί ΚΑΙ κάποιες μεγάλες επενδύσεις... 

Εξακολουθεί να ισχύει ότι οι Μεγάλες Επενδύσεις χρειάζονται μεγάλη προσοχή στην χωροθέτηση, κάτι που πολλοί παραβλέπουν ως "λεπτομέρεια". Μόνο που στην πραγματικότητα, αυτή η λεπτομέρεια "καίει". 

Ας δούμε, λοιπόν, πώς εξελίχθηκε αυτή η επένδυση από πλευράς χωροθέτησης.

.

Βήμα 3 (α). Χωροθέτηση. Επιλέγεται η Αιτωλοακαρνανία. Πού ακριβώς θα βρεθούν τα 1.300 στρέμματα;

Βήμα 3(β). Χωροθέτηση. Με έναν οικολογικό σχεδιασμό στα πλαίσια της κυκλικής οικονομίας, θα μπορούσε να προκύψει ως προφανής επιλογή η ήδη κατεστραμμένη από χαλικοληψίες περιοχή, η οποία δεν έχει καμία άλλη χρήση και δεν γειτνιάζει με προστατευόμενες περιοχές.

Βήμα 3(γ). Χωροθέτηση. Ωστόσο, η τελική επιλογή είναι άλλη. Είναι μια "τρύπα" στο Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Μεσολογγίου - Αιτωλικού δίπλα στο Μεσολόγγι.

Βήμα 3(γ). Χωροθέτηση. Η τελική επιλογή είναι η περιοχή Pilot Podler, ένα βολικό ενιαίο δημόσιο κτήμα που άμεσα παραχωρήθηκε από το Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης. Ωστόσο, το μέγεθος της επένδυσης, η γειτνίαση με το Μεσολόγγι, η αντίθεση με την πολιτιστική και ιστορική φυσιογνωμία της πόλης, η δέσμευση πολύτιμης αγροτικής γης και, κυρίως, οι επιπτώσεις στην άγρια φύση θα προκαλέσουν αντιδράσεις. Έτσι, μια "πράσινη" επένδυση θα βρεθεί αναπόφευκτα στο στόχαστρο λόγω της λάθος χωροθέτησης. (Η απεικόνιση προέρχεται από ανάρτηση του Γιάννη Ρουσόπουλου).

Για να αντιληφθούμε το πρόβλημα, ας αφήσουμε τα υπόλοιπα (την πολιτική απώλειας παραγωγικής γης, την αλλοίωση της ιστορικής και πολιτιστικής φυσιογνωμίας μιας πόλης που στηρίζει την ταυτότητά της σε αυτές, την ακύρωση άλλων πρωτοβουλιών στην γύρω περιοχή και τις τυχόν επιπτώσεις από τις τεράστιες γυάλινες επιφάνειες) και ας εστιάσουμε σε εκείνο που θα κριθεί με βάση την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία για το περιβάλλον: τις επιπτώσεις στην βιοποικιλότητα. 

Αφήνοντας στην άκρη την απώλεια ενός χώρου ο οποίος, μολονότι βρίσκεται εκτός Εθνικού Πάρκου, χρησιμοποιείται από πολλά υδρόβια πουλιά (κυρίως ερωδιούς), ας δούμε τις επιπτώσεις ΜΕΣΑ στο Εθνικό Πάρκο. Ο χώρος της επένδυσης (το Pilot Podler αποτελεί παλαιότερη αποξήρανση με σκοπό την ανάπτυξη πιλοτικών καλλιεργειών) περιβάλλεται σχεδόν κατά τα 3/4 από υγρότοπο. Και όχι οποιονδήποτε υγρότοπο. Πρόκειται για το μοναδικό μέρος στο σύμπλεγμα των λιμνοθαλασσών με γλυκά νερά. Αυτό είναι εμφανές και από το πρασινωπό χρώμα των νερών που φαίνεται στις δορυφορικές εικόνες και οφείλεται στο ότι εκεί καταλήγει η αποστράγγιση των γλυκών νερών από την άρδευση του κάμπου. Αυτά τα γλυκά νερά προσελκύουν πολύ μεγάλους αριθμούς πουλιών καθημερινά και παίζουν βασικό συμπληρωματικό ρόλο στην λειτουργία των αλμυρών και υφάλμυρων λιμνοθαλασσών, τόσο της γειτονικής Κλείσοβας όσο και των υπολοίπων πιο Δυτικά. 

Οι επιπτώσεις από την εμφάνιση μιας τεράστιας γυάλινης επιφάνειας στο κέντρο αυτής της υγροτοπικής περιοχής θα είναι σοβαρότατες στα πουλιά. Οι γυάλινες επιφάνειες συγχέονται με υδάτινες εκτάσεις και ολόκληρα κοπάδια πουλιών θα συντρίβονται πάνω τους, ιδίως τη νύχτα. Συνήθως αυτό το πρόβλημα είναι μέτριας σοβαρότητας επειδή οι εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών είναι μικρές και, κυρίως, βρίσκονται σε περιοχές τις οποίες δεν επισκέπτονται υδρόβια πουλιά ή βρίσκονται εκεί που τα υδρόβια πουλιά γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει νερό, ή, τέλος πάντων σε μέρη όπου τα πουλιά δεν αναζητούν υδάτινες επιφάνειες. Η συγκεκριμένη όμως εγκατάσταση βρίσκεται στο κέντρο μιας περιοχής την οποία χιλιάδες πουλιά επισκέπτονται σε 24ωρη βάση, πολλά από αυτά (ιδίως οι πάπιες) κατά την διάρκεια της νύχτας. Επιπλέον, μεγάλα προβλήματα στην λειτουργία του φωτοβολταϊκού πάρκου μπορεί να προκληθούν από τις χιλιάδες γλάρους και ερωδιούς που θα κάθονται πάνω στις εγκαταστάσεις και θα λερώνουν.   

Εννοείται ότι μέσα σε Εθνικό Πάρκο δεν μπορεί να επιτραπεί η χρήση μεθόδων απομάκρυνσης των πουλιών και προστασίας των εγκαταστάσεων (τεχνητοί θόρυβοι, φώτα, δίχτυα κ.λπ.) διότι θα επηρεάσουν την προστατευόμενη περιοχή. Σε κάθε περίπτωση, η λειτουργία αυτού του τεράστιου panel μέσα σε μια τόσο ευαίσθητη περιοχή μπορεί να έχει και άλλες επιπτώσεις, για παράδειγμα από την εκτυφλωτική αντανάκλαση και την υπερθέρμανση στον εναέριο χώρο από τον οποίο διέρχονται χιλιάδες πουλιά καθημερινά, ενώ θα πρέπει να μελετηθούν σοβαρά παράπλευρες επιπτώσεις. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η σχέση ψαράδων - ψαροφάγων πουλιών στις γειτονικές λιμνοθάλασσες: Σήμερα, ο υγρότοπος του γλυκού νερού φιλοξενεί μεγάλους πληθυσμούς ψαριών γλυκού νερού (χαμηλής εμπορικής αξίας) και αποτελεί κύριο χώρο τροφοληψίας των Κορμοράνων και των Αργυροπελεκάνων. Αν επηρεαστεί αυτός ο χώρος, τα ψαροφάγα πουλιά πιθανά θα αναγκαστούν να αναζητήσουν περισσότερη τροφή στις λιμνοθάλασσες...

Ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου έχει ήδη γνωμοδοτήσει για δεκάδες αιτήσεις εγκατάστασης φωτοβολταϊκών (Φ/Β) μέσα και γύρω από το Εθνικό Πάρκο. Συνήθως, στις περιπτώσεις εκτός πάρκου γνωμοδοτεί θετικά με κάποιες παρατηρήσεις, αλλά υπάρχουν και αρνητικές γνωμοδοτήσεις. Πρόσφατα γνωμοδότησε αρνητικά για μικρό Φ/Β ανάμεσα σε Λυσιμαχεία και Τριχωνίδα επειδή η εγκατάστασή του μπορεί να επηρεάσει τα κοπάδια με πάπιες  που μετακινούνται μεταξύ των δύο λιμνών. Σε άλλη περίπτωση, που αφορούσε ένα μικρό Φ/Β κοντά στην Λιμνοθάλασσα Αιτωλικού, γνωμοδότησε θετικά με σαφή όμως όρο να μην χρησιμοποιηθούν φωτισμός ή μέτρα εκδίωξης πουλιών. 

Είναι εμφανές ότι αυτή η μεγάλη επένδυση θα συναντήσει σοβαρό πρόβλημα αδειοδότησης.  Είτε θα απορριφθεί ή θα θεωρηθεί ιστορική περίπτωση παραβίασης των όρων προστασίας ενός Εθνικού Πάρκου. Φυσικά, η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, που εισηγείται το έργο, είναι υπόλογη για τις πράξεις της. Θα κριθεί, όμως εντωμεταξύ θα έχουμε άλλη μια  περίπτωση όπου οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και οι εξαιρετικές πράσινες πρωτοβουλίες όπως οι Ενεργειακές Κοινότητες θα έχουν δυσφημιστεί, η δε προστασία της βιοποικιλότητας θα θεωρηθεί (ξανά...) ως "εμπόδιο στην ανάπτυξη".

Και πού να πάει η επένδυση, τότε; Ο χώρος που προτείναμε στην κατεστραμμένη περιοχή του Αχελώου ίσως είναι προβληματικός στην αδειοδότηση. Ε, λοιπόν; Για αυτό χρειάζεται η πολιτική. Για να δίνει λύσεις σε θεσμικά ζητήματα, για να ανοίγει δρόμους φτιάχνοντας το σωστό πλαίσιο. Δεν συνιστά "πολιτική" το να αρπάζουμε μια εμφανή επιχειρηματική ευκαιρία όπως το Pilot Podler (όντως "φιλέτο" που παραχωρείται άμεσα) και να παρακάμπτουμε τις πασιφανείς περιβαλλοντικές της επιπτώσεις (όπως επιχείρησε στις εισηγήσεις του ο Αντιπεριφερειάρχης). Αληθινή πολιτική βούληση είναι να ανοιχτούν δρόμοι στην πραγματική κυκλική οικονομία, της οποίας ένα βασικό γνώρισμα είναι ότι συνδυάζεται με όλους τους άλλους τομείς της ζωής και με το περιβάλλον και δεν καταστρέφει.

ΥΓ. Όπως έχει γίνει εμφανές από τις δεκάδες αιτήσεων, η περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας θα γεμίσει με πολυάριθμες διάσπαρτες μικρές μονάδες Φ/Β, συχνά πάνω σε παραγωγική γη. Άρα, η μεγάλη επένδυση δεν θα φέρει κάποια χωροταξική "ομαλότητα" αλλά απλά θα προσθέσει ένα μεγάλο πρόβλημα στα πολλά μικρά.