Αρχίζει η κρίσιμη περίοδος της αποκατάστασης μετά την πυρκαγιά. Το παράδειγμα του Αρχαιολογικού χώρου της Βούντενης

 

Για τη φύση, ο κίνδυνος από μια πυρκαγιά δεν παύει όταν αυτή σβήσει. Πολλές φορές, οι αληθινά μεγάλες ζημιές ακολουθούν αργότερα, από κακή διαχείριση που καταστρέφει την φυσική αναγέννηση ή από τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται για αλλαγές χρήσης γης.

Η πρώτη δύσκολη στιγμή είναι οι ώρες και οι πρώτες ημέρες αμέσως μετά την πυρκαγιά, όταν «μέσα στη σύγχυση» κόβονται ζωντανά ακόμη δέντρα, μπαζώνονται άκαυτοι θύλακες, εξοντώνονται ζώα που αναζητούν καταφύγιο κ.λπ.

Η δεύτερη, και πιο κρίσιμη, περίοδος ακολουθεί αργότερα, από το επόμενο φθινόπωρο, όταν αποτραβηχτούν τα φώτα της δημοσιότητας και «ησυχάσουν τα πράγματα». Τότε, εκτός από αρκετά αναγκαία, γίνονται και πολλά άστοχα και επιζήμια έργα, κόβονται και άλλα ζωντανά δέντρα, εκχερσώνονται δασικές εκτάσεις, καταστρέφονται και άλλοι άκαυτοι θύλακες, εμποδίζεται η φυσική αναγέννηση, εφαρμόζονται λάθος «αναδασώσεις». Συχνά, επίσης, χάνεται η ευκαιρία να διορθωθούν λάθη του παρελθόντος (π.χ. παραμένουν οι ευκάλυπτοι και άλλα ξενικά είδη στη θέση της μεσογειακής βλάστησης). Και όλα αυτά, συχνά με πολυδάπανα έργα «βιτρίνας», την στιγμή που πόροι βεβαίως χρειάζονται, αλλά συνήθως για έργα λιγότερο φανταχτερά, όπως η μακροχρόνια παρακολούθηση της καμένης περιοχής. (Ας μην μιλήσουμε για τα μεγάλα ποσά για «αποκατάσταση πυρόπληκτων» που συχνά καταλήγουν σε κατασκευές δρόμων και άλλων «υποδομών».)

Μία τέτοια κατάσταση ενδέχεται να αντιμετωπίσουμε στην περιφερειακή ζώνη της Πάτρας, μετά από την πυρκαγιά του Αυγούστου. Εκεί, όταν εστιάσουμε στο «φυσικό» μέρος και αφήνοντας στην άκρη τις καταστροφές σε υποδομές και περιουσίες, πρέπει να δούμε ρεαλιστικά το πόση «ζημιά» έγινε και το τι χρειάζεται ή δεν χρειάζεται να γίνει.

Ας δούμε το παράδειγμα ενός δημόσιου χώρου, του σπουδαίου αρχαιολογικού χώρου στη Βούντενη -ένα «φυσικό-αρχαιολογικό πάρκο» έκτασης σχεδόν 100 στρεμμάτων. Κοινός στόχος θα πρέπει να είναι η γρήγορη αποκατάσταση αλλά και η βελτίωση αυτού του ελκυστικού τόπου.

Οι πρώτες εικόνες μετά το πέρασμα της φωτιάς μπορεί να ήταν αποκαρδιωτικές. Όσο, όμως, περνά ο καιρός, φαίνεται ότι δεν είναι έτσι. Η πυρκαγιά της 12^ης Αυγούστου, ως τυπική μεσογειακή πυρκαγιά, άφησε μεγάλα τμήματα άκαυτα, ενώ σε πολλά άλλα η ζημιά είναι περιορισμένη και πολλά δέντρα παραμένουν ζωντανά (κουτσουπιές, πλατάνια, ελιές, πουρνάρια), ενώ το ίδιο ισχύει για τα αμπέλια. Με εξαίρεση ορισμένα εντελώς καμένα πεύκα και κυπαρίσσια, κανένα δέντρο δεν φαίνεται να χρειάζεται να κοπεί. Εξαίρεση αποτελούν ορισμένοι ευκάλυπτοι: Είναι ευκαιρία να φύγουν οριστικά, αφού δεν έχουν καμία σχέση με τη φυσιογνωμία του πάρκου και παραβιάζουν την αυθεντική του εικόνα.

Χρειάζεται, βέβαια, να απομακρυνθούν νεκρά κλαδιά και κορμοί από θάμνους και δέντρα. Αυτό θα βοηθήσει πολύ στο να φουντώσουν ξανά πολύ γρήγορα. Όπως πάντα, μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί από τα «συνεργεία» που θα κάνουν αυτή τη δουλειά – όπως και τυχόν περιορισμένα «αντιδιαβρωτικά» έργα- ώστε να μην συμπιεστεί το έδαφος από βαριά μηχανήματα και εμποδιστεί η αναγέννηση της βλάστησης.  Όσο αργούν οι βροχές, μπορεί να χρειαστεί και πότισμα σε ορισμένα σημεία στα οποία θέλουμε, έστω, για αισθητικούς λόγους, να έχουμε πολύ γρήγορα αποτελέσματα. Από την άλλη μεριά, θα πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά, και ενδεχομένως να απορριφτούν ευγενικά, τυχόν προσφορές  για αναδασώσεις και άλλες ενέργειες. Χρειάζονται; Πού ακριβώς; Πόσο και πώς;

Πάνω από όλα, η αποκατάσταση μιας καμένης περιοχής, ακόμη και αν μπορεί να είναι γρήγορη, όπως στη Βούντενη, απαιτεί δράσεις που απλώνονται σε χρόνο και δεν λύνονται με «μια κι έξω» εργολαβία. Για παράδειγμα, θα χρειαστεί να περιμένουμε να δούμε πώς πάνε τα πρεμνοβλαστήματα των καμένων θάμνων, πώς και πότε θα αραιωθούν για να ψηλώσουν γρήγορα, ποια κλαδιά βγάζουν ή όχι φύλλα την ερχόμενη άνοιξη, πού και αν χρειάζονται φυτεύσεις ή πότισμα και πολλά άλλα (σε μη φυλασσόμενους χώρους όπως η Βούντενη, προφανώς χρειάζεται και φύλαξη για αποτροπή βόσκησης κατά τα κρίσιμα πρώτα χρόνια). Αν όλα γίνουν προσεκτικά, σε ένα, το πολύ δύο χρόνια μετά βίας θα γίνεται αντιληπτό ότι από αυτό το μέρος πέρασε πυρκαγιά.  Η εικόνα μπορεί να γίνει ακόμη καλύτερη – άλλωστε αυτός ήταν και ο αναγεννητικός ρόλος μιας μεσογειακής πυρκαγιάς.

Μεγάλο πουρνάρι που προφανώς παραμένει ζωντανό

Καμένες Κουτσουπιές οι οποίες πιθανότατα θα βγάλουν νέο φύλλωμα την επόμενη άνοιξη

 

Κουτσουπιές που πιθανότατα θα ανθίσουν ξανά την ερχόμενη άνοιξη

Ο χώρος του πάρκινγκ. Φαίνονται και μερικοί ελαφρά καμένοι Ευκάλυπτοι, οι οποίοι καλό θα ήταν να κοπούν και να αφήσουν χώρο να αναπτυχθούν τα ντόπια δέντρα

Πανοραμική εικόνα του αρχαιολογικού χώρου από Νότια. Όλες οι φωτ. είναι στα τέλη Αυγούστου.