Παρασκευή 6 Φεβρουαρίου 2015

Οικολογική σοφία αντί τεχνικής υπεροψίας

Εμείς και οι «θεομηνίες»

Η τοποθέτηση της Οικολογικής Δυτικής Ελλάδας στην ειδική συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου της 5-2-15 για τα έκτακτα καιρικά φαινόμενα 
                                                            
Όπως έχουμε και άλλες φορές πει δεν δεχόμαστε ως επιτυχή τον όρο «θεομηνία».
Οι καταστροφές που προκαλούνται από ακραία καιρικά φαινόμενα όπως αυτά του τέλους της προηγούμενης εβδομάδας και πιθανότατα και αυτά που θα φέρουν οι επόμενοι νοτιάδες δεν είναι «εκ θεού» αλλά  συνάρτηση του βαθμού αγνόησης των χαρακτηριστικών των εδαφών και της διαμόρφωσής τους από τον κύκλο του νερού.
Επομένως, έστω και αν φανεί κάπως θεωρητικό θέλω να υπογραμμίσω καταρχάς την ανάγκη σε ότι αφορά τις επεμβάσεις μας στο έδαφος να αφήσουμε πίσω μας την τεχνολογία και να ενεργούμε με βάση την οικολογική σοφία.
Ειδικότερα επ’ αυτού υπογραμμίζω την ανάγκη να μην επαναπαυθούμε σε εκτιμήσεις επί των χρονικών κύκλων επαναφοράς ακραίων καιρικών φαινομένων που στηρίζονταν σε δεδομένα του παρελθόντος αλλά να λάβουμε υπόψη τον παράγοντα της κλιματικής αλλαγής, ένα από τα χαρακτηριστικά της οποίας είναι η περαιτέρω ακροποίηση των φαινομένων που σχετίζονται με τον κύκλο του νερού. Πιο πρακτικά αυτό σημαίνει ότι έχουμε σοβαρούς λόγους όχι να πλησιάσουμε αλλά να απομακρύνουμε κι άλλο την δόμηση από τις ακτές γιατί τόσο η ισχύς των κυμάτων όσο και η στάθμη του θαλασσινού νερού ανέρχονται.
Ας αναγνωρίσουμε πάντως ότι τα πρόσφατα καταστροφικά φαινόμενα ήταν πράγματι ασυνήθιστα: με πάνω από 350 χιλιοστά νερό σε δύο 24ωρα έχουμε έναν όγκο νερού που αντιστοιχεί σε πάνω από 4 συνήθεις μήνες.
Μετά από αυτή την γενική αλλά απολύτως αναγκαία τοποθέτηση στο θεμελιώδες επίπεδο προχωρώ στα επί μέρους.
Κατολισθήσεις
Όσο δυσάρεστοι και αν χρειάζεται να γίνουμε ως αρχές πρέπει να πούμε, χωρίς ωραιοποιήσεις, οδυνηρές αλήθειες σε ότι αφορά εδάφη ακατάλληλα για δόμηση. Στο παρελθόν είχαμε λόγω κατολισθήσεων που οφείλονταν σε πίεση εκτάκτων καιρικών φαινομένων επί ασταθών εδαφών, αποφάσεις για μετακινήσεις ολόκληρων χωριών και σωστά. Αναφέρω τα παραδείγματα της Καλλιθέας έξω από την Πάτρα και του Καλλίκωμου στον δρόμο Πύργου Κυπαρισσίας, ενός χωριού που αρχικά βρισκόταν υψόμετρο.
Πρόταση : να επιθεωρηθούν συνολικά τα εδάφη όπου είχαμε κατολισθητικά φαινόμενα και στις περιπτώσεις που θα κριθεί τα εδάφη είναι ασταθή να ληφθούν χωρίς συμβιβασμούς αποφάσεις μη περαιτέρω έκδοσης αδειών ή και οργανωμένης μεταφοράς των κατοίκων.
Διαβρώσεις ακτών
Παραλίες στην περιοχή του Δ. Πατρέων όπως Αγυιά, Ρίο, παραλίες στην Δυτική Αχαΐα αλλά και σε άλλες περιοχές αντιμετώπισαν τα απολύτως αναμενόμενα προβλήματα διάβρωσης.
Παράλληλα με τα άμεσα διορθωτικά μέτρα, τώρα είναι η ώρα να μιλήσουμε για ριζικότερες λύσεις με μεταφορά ασφαλτόδρομων που βρίσκονται εντελώς κυριολεκτικά πάνω στη θάλασσα, προς τα μέσα απελευθερώνοντας χώρο για την εκτόνωση των κυμάτων και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και βεβαίως τη δημιουργία παραλίας.
Πλημμυρικά φαινόμενα
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι ευρείες κοίτες των ποταμών, που μπορεί για χρόνια να μένουν στεγνές δεν μπορεί να επιτρέπεται να γίνονται πεδίο εύκολων καταπατήσεων και στη συνέχεια να έχουμε πιεστικά αιτήματα για όλο και ψηλότερα αναχώματα, για όλο και μεγαλύτερες στενώσεις των κοιτών. Όπως προείπαμε φαινόμενα περιόδου επαναφοράς 50ετίας μπορεί να συμβαίνουν πλέον, λόγω της κλιματικής αλλαγής, ανά 10 ή 15 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι συμβιβασμοί με καταπατήσεις ή με λάθος καλλιέργειες (πχ δεντροκαλλιέργειες σε ευρείες κοίτες) θα πληρώνονται όλο και πιο ακριβά Τα πλημμυρικά πεδία των ποταμών, του Αλφειού πχ ή του Πηνειού είναι ο φυσικός τρόπος εκτόνωσης σε ακραίες καταστάσεις και πρέπει να γίνονται σεβαστά γιατί αυτό είναι το συμφέρον προστασίας γεωργικών εκτάσεων και οικισμών.
Πηνειός
Ειδικότερα για τον Πηνειό και παρότι τα θυροφράγματα πράγματι χρησιμοποιήθηκαν για την ελεγχόμενη παροχέτευση των υπερβαλλουσών ποσοτήτων υδάτων, είναι η στιγμή να μιλήσουμε για την εγκατάλειψή τους, που μεταξύ άλλων, σύμφωνα με τα στοιχεία των υπηρεσιών μας, λόγω του ότι δεν κλείνουν καλά, έχουν απώλεια 1 κυβικό το δευτερόλεπτο, ποσότητα που θα ‘φτανε για να αρδεύσουμε τη Δυτική Αχαΐα. Και για το λόγο αυτό και για την εξασφάλιση της καλής λειτουργίας τους σε ακραίες συνθήκες, επιβάλλεται να πιέσουμε και πάλι αποτελεσματικά ώστε η ακινησία γύρω από το πρόβλημα να παύσει.
Κοιλάδα του Αχελώου
Θεωρώ απολύτων επιβαλλόμενη  την ταχεία αλλά με όλες τις αναγκαίες προδιαγραφές  επισκευή των ζημιών που υπέστησαν τα ιστορικά γεφύρια της Τέμπλας και του Καταφυλλίου – Αυλακίου. Επίσης είναι ανάγκη όχι μόνο να αποζημιωθούν οι αγρότες, της περιοχής των Στενών του Αχελώου,  των οποίων τα χωράφια υπέστησαν ζημιές από την πρόσφατη πλημμύρα αλλά και να τους υπερασπισθούμε έναντι της ιδιοκτησίας του κατάντη του ιστορικού γεφυριού του Αυλακίου Υ/Η φράγματος της ΤΕΡΝΑ, η λειτουργία του οποίου είναι σοβαρός παράγοντας κατακράτησης φερτών υλικών που σκεπάζουν σε μόνιμη βάση τα παρακείμενα χωράφια, και τα αχρηστεύουν, με τους αγρότες να αντιμετωπίζουν μόνιμη άρνηση αποζημίωσης και δικαστικές διώξεις.
Προτείνω επίσης όλα τα παλαιότερα έργα υποδομών, ιδίως ποτάμιες γέφυρες με εγνωσμένης ιστορικής και αισθητικής αξίας να επιθεωρηθούν ώστε να μην εντοπίζουμε φθορές και τρωτά σημεία έγκαιρα   Σημειώνω ότι η γέφυρα της Πλάκας στη γειτονική μας Ήπειρο, έπεσε παρότι έγκαιρα είχαν εντοπισθεί τα προβλήματα υπόσκαψης των βάθρων της.
Ρέματα που περνούν από πόλεις
Ο κίνδυνος που διέτρεξε η Ζαχάρω δείχνει ότι  όχι μόνο στην περίπτωση του ρέματος που την διασχίζει, αλλά σε κάθε ανάλογη να διασφαλίζουμε με τακτικούς ελέγχους ρουτίνας ότι τουλάχιστον  οι είσοδοι σκεπασμένων ρεμάτων,  είναι καθαρισμένες.
Προτάσεις
Γενικότερα υπογραμμίζουμε την ανάγκη να εξετάσουμε, με βάση και την εμπειρία ζημιών και καταστροφών από τα πρόσφατα φαινόμενα, με αυστηρότερο μάτι τις επεμβάσεις στις κοίτες των ποταμών σε ότι αφορά την τροποποίηση των περιοχών απόθεσης φερτών, τις διαβρώσεις των ακτών που προκαλείται εμμέσως αλλά και τις στενώσεις κοιτών που επιδεινώνουν την καταστροφική επίπτωση των πλημμυρών. Μια γενική επιθεώρηση των κοιτών των ποταμών ώστε να δούμε που τεχνικές επεμβάσεις αυξάνουν τον κίνδυνο πλημμυρών είναι αναγκαία.
Θεωρώ αναγκαίο να πιέσουμε για να ανακοπεί και αντιστραφεί η πορεία υποβάθμισης υπηρεσιών όπως το ΙΓΜΕ, πολύτιμος φορέας επιστήμης και εμπειρίας για την έγκαιρη διάγνωση αστοχιών των εδαφών μας.
Υπογραμμίζω ακόμη την ανάγκη να βλέπουμε τα πλημμυρικά φαινόμενα ολιστικά, ως παραγόμενα δηλαδή στο σύνολο της λεκάνης απορροής  και όχι μόνο στην κοίτη και επομένως να ρίξουμε βάρος στα έργα ορεινής υδρονομίας (μικροφράγματα ανάσχεσης στα ανάντη, έλεγχος υπερβόσκησης και συναφή). Οι πλημμύρες αντιμετωπίζονται από τα πάνω, όπως λέει φίλος γεωλόγος.
Συμπερασματικά: Χρειάζεται να πάψουμε να υποτιμούμε τις συνέπειες των επεμβάσεων μας στη φύση, χρειαζόμαστε λιγότερη τεχνική αλαζονεία και απληστία και περισσότερη οικολογική σοφία και σεβασμό των ισορροπιών που οι φυσικοί κύκλοι δημιούργησαν.

Γιώργος Κανέλλης
Αντιπρόεδρος Περιφ. Συμβουλίου Δ. Ελλάδος
Επικεφαλής της Οικολογικής Δυτικής Ελλάδας

Φωτογραφία: το φράγμα του Αλφειού